Δίκαιο και πολιτική στις δημηγορίες του Θουκυδίδη

Η θουκυδίδεια θεώρηση της ιστορίας είναι ασυμβίβαστη με την ιδέα των ακινήτων νόμων, δηλ. με την ιδέα μιας δεοντικής τάξης ικανής να διατηρεί σταθερά ομαλές τις ανθρώπινες σχέσεις. Στην ιστορία κυριαρχεί το πολιτικό γίγνεσθαι, το οποίο είναι πρακτική διαχείριση αρχής (εξουσίας) και αποδίδει μια υποφερτή -για κάποιο χρόνο- τάξη στις εσωτερικές και εξωτερικές υποθέσεις των κρατών. Εκεί εξαντλείται η δυνατότητά του. Στις διακρατικές σχέσεις, ειδικότερα, οι συνθήκες ειρήνης είναι το διεθνές δίκαιο, το οποίο αποτυπώνει μια ισορροπία δυνάμεων υπό απειλή ανατροπής· και, όταν η απειλή γίνεται σοβαρή, λύονται οι συνθήκες με πολιτικές αποφάσεις. Αυτό είναι το όριο της αντοχής τους. Οι απειλούμενοι επιλέγουν τον πόλεμο, όταν δεν έχουν άλλο τρόπο διατήρησης της ισορροπίας (και, παράλληλα, απορρίπτουν την ασφάλεια της υποτέλειας, το ασφαλώς δουλεύειν). Όταν δεν επιλέγουν τον πόλεμο, πάλι οι νόμοι δεν μένουν ακίνητοι, διότι προκύπτει άλλο πολιτικό status, υπαγορευόμενο από νέο συσχετισμό δυνάμεων και αποτυπωμένο σε νέα νομικά κείμενα. Η ρητορική είναι ιδιαίτερα δραστική στη λήψη αυτών των αποφάσεων. Οι δημηγορίες του Θουκυδίδη, οι οποίες παρεμβάλλονται στην εξιστόρηση των γεγονότων του Πελοποννησιακού πολέμου, έχουν κατά γενική παραδοχή αμφίβολη ιστορικότητα, είναι δηλ. δικά του ρητορικά δοκίμια. Είναι μια θυσία έναντι της ιστορικής ακρίβειας, μια δικαία απάτη, αναγκαία για να παρουσιασθούν οι πιο τυπικοί χαρακτήρες στις πιο τυπικές καταστάσεις πολέμου· και, κυρίως, για να αποδειχθεί ότι ο πόλεμος είναι διαχρονικά αναπόφευκτος.