Γιατί οι προσωκρατικοί;

Το μεγάλο πρόβλημα στη μελέτη των Προσωκρατικών είναι ότι από τα έργα τους πολύ μικρό μέρος σώζεται, και από μερικούς μάλιστα, όπως ο Θαλής και ο Λεύκιππος, δεν σώζεται τίποτε. Ωστόσο, παρά το ισχνό πρωτότυπο υλικό που υπάρχει σήμερα, αυτή η εκρηκτική «υπερπαραγωγή» φιλοσοφικών θεωριών, που ο Πλάτων αποκάλεσε στον Σοφιστή «γιγαντομαχία τις εἶναι διὰ τὴν ἁμφισβήτησιν περὶ τῆς οὐσίας» (246, a4), έχει έντονη επιρροή μέχρι σήμερα. Στα διακόσια περίπου χρόνια αυτής της περιόδου, οι στοχαστές της προσέφεραν στην ανθρωπότητα θεωρίες που έχουν σχολιαστεί απ’ όλους σχεδόν τους σημαντικούς μεταγενέστερους φιλοσόφους. Η εύλογη απορία είναι το πώς είναι δυνατόν να γεννήθηκαν τόσο πρωτοποριακές για την εποχή τους ιδέες σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και μέσα σε ένα μικρό σχετικά τμήμα της Ευρώπης.

«Η πρώιμη ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας, ιδίως από τον Θαλή ως τον Πλάτωνα, είναι μια λαμπρή ιστορία. Είναι μάλλον υπερβολικά καλή για να είναι αληθινή. Σε κάθε γενιά έχουμε και μία τουλάχιστον καινούργια φιλοσοφία, μία καινούργια κοσμολογία με συγκλονιστική πρωτοτυπία και βάθος. Αυτό πώς ήταν δυνατόν; Φυσικά είναι αδύνατον να εξηγηθεί η πρωτοτυπία και η ιδιοφυΐα. Είναι δυνατόν όμως να τις φωτίσουμε κάπως. Ποιο ήταν το μυστικό των αρχαίων; Εγώ έχω να πω πως ήταν κάποια παράδοση, η παράδοση της κριτικής συζήτησης».

  Karl Popper