Η Αθηναϊκή και η σύγχρονη δημοκρατία

Στις μέρες μας, η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία προσλαμβάνεται όχι μόνο ως ιδανικό πολίτευμα, αλλά ως ένα αξιακό σύστημα με ηθικές αρχές, αξίες, ιδεώδη και κανόνες πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς και ως μια ιδανική κατάσταση ευζωίας. Ωστόσο, η λειτουργία της επικρίνεται για τον τρόπο που νέμει και διαχειρίζεται την εξουσία. Της προσάπτονται αδυναμία ελέγχου της χειραγώγησης, από την εκτελεστική εξουσία, των άλλων δύο συνταγματικών εξουσιών και των κρατικών θεσμών, στρεβλή χρήση της λαϊκής κυριαρχίας, ατελής διάχυση της εξουσίας στα πραγματικά υποκείμενα, πολιτικός επαγγελματισμός και αδυναμία εξασφάλισης της κοινωνικής συνοχής, κ.ά. Η αθηναϊκή δημοκρατία, από την άλλη, υπήρξε, κατά γενική παραδοχή, το τελειότερο πολίτευμα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Οι αρχές, οι αξίες και ο νοηματικός πυρήνας της αποτέλεσαν διαχρονικά πηγή έμπνευσης για επαναστάσεις και ανθρωπιστικά κινήματα και δεξαμενή άντλησης ιδεών, για πολιτικούς και επιστήμονες. Οι βασικές αρχές της διαμορφώνουν τους τελευταίους δύο αιώνες τη σύγχρονη δημοκρατική θεωρία και πρακτική. Φυσικά, είναι ουτοπικό να πιστεύει κανείς ότι η αθηναϊκή δημοκρατία μπορεί να αποτελέσει στις μέρες μας πρότυπο ή μοντέλο προς μίμηση. Μπορεί, όμως, να λειτουργήσει ως έμπνευση και γονιμοποιό σπέρμα για τη θεραπεία πολλών ατελών θεσμικών λειτουργιών και διαδικασιών της σύγχρονης. Αυτό επιχειρεί να κάνει το παρόν βιβλίο. Αρχικά εξετάζει τη λειτουργία των θεσμών της άμεσης αθηναϊκής δημοκρατίας και, στη συνέχεια, προτείνει ρεαλιστικές λύσεις, οι οποίες μπορούν να φωταγωγήσουν την πορεία της σύγχρονης δημοκρατίας προς την εμβάθυνση και την ενδυνάμωσή της. Η ουσιαστική διάκριση των εξουσιών, η απεπαγγελματοποίηση της πολιτικής ζωής, η ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης και της νομοθετικής διαδικασίας και η λογοδοσία και ανακλητότητα των αιρετών αντιπροσώπων και των αξιωματούχων του Δημοσίου είναι οι κυριότερες από αυτές.