Η μεταφυσική της προόδου

Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν την ιδέα της προόδου με την αέναη οικονομική ανάπτυξη και την απεριόριστη εξέλιξη των τεχνικών σταδίων. Πρόοδος θεωρείται οτιδήποτε σχετίζεται με τα ανεξάντλητα όρια της πλησμονής και της ευφορίας, οτιδήποτε δημιουργεί ευημερία, κοινωνική δικαιοσύνη και προωθεί τις επιστήμες σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα. Πρόοδος, γενικά, είναι η χειραφέτηση του ανθρώπου από τα δεσμά της αναγκαιότητας και της φύσης. Ποια είναι όμως τα βαθύτερα αίτια που καθιστούν την ιδέα της προόδου τόσο απαραίτητη στην εξέλιξη της ανθρωπότητας και του πολιτισμού; Μήπως η πρόοδος είναι μια κρυφή ιδιότητα που βοηθάει το ανθρώπινο είδος να αυτοβελτιώνεται διαρκώς και να καλυτερεύει τις συνθήκες της ζωής του ή είναι μια μεταφυσική παρόρμηση που κάνει τον άνθρωπο να αναζητά εναγωνίως την επίτευξη της τελειότητάς του; Ο στόχος της αέναης προόδου δεν μπορεί να εξηγηθεί ικανοποιητικά χωρίς να γίνουν κατανοητές οι αιτίες που κάνουν τόσο ακαταμάχητη την ιδέα της ανθρώπινης αυθυπέρβασης. Χωρίς τη μεταφυσική ιδέα της τελειοποιησιμότητας, το ιδεώδες της προόδου εξαντλείται σε έναν προγραμματικό σχεδιασμό για την επίτευξη της κοινωνικής αφθονίας και στην κλιμακωτή καταγραφή των τεχνικών σταδίων του πολιτισμού. Για να εξηγηθεί όμως συνολικότερα η παρορμητική δύναμη της προόδου οφείλουμε να εμβαθύνουμε στην ιστορία της ανθρώπινης τελειοποιησιμότητας. Η ιστορία αυτή ξεκινά με τη χριστιανική εσχατολογία της ελπίδας, περνάει μέσα από την εγκοσμιοποιημένη φιλοσοφία της ιστορίας και καταλήγει στα σύγχρονα ρεύματα του τεχνικού διανθρωπισμού.