"Με των Μουσών τον έρωτα..."

Ο αναγνώστης που θα αποπειραθεί να παρακολουθήσει τους σταθμούς των περιπλανήσεων του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή [1809-1892] σε γεωγραφικούς τόπους [Φανάρι, Βουκουρέστι, Οδησσός, Μόναχο, Αθήνα, Κωνσταντινούπολη, Ουάσιγκτον, Παρίσι, Βερολίνο και πάλι Αθήνα], στα γράμματα, την πολιτική, την ιδεολογία και τις τέχνες, δεν γοητεύεται απλά από τις περιπέτειες ενός ακούραστου ταξιδευτή που ξόδεψε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του για «των Μουσών των έρωτα...»· συνομιλεί και με μια φωνή η οποία επιτρέπει να ανδυθούν σημαίνουσες μαρτυρίες από ποικίλες πηγές μιας γενέθλιας για τον νεότερο ελληνισμό εποχής: από την περίοδο των προεπαναστατικών ζυμώσεων μέχρι το τέλος σχεδόν του 19ου αιώνα. Ο Ραγκαβής συμβάλλει σε μια σειρά δραστηριοτήτων που συνέχουν τις πολιτισμικές καταβολές της γενέτειεας Ανατολής με τις αρχαιολατρικές, και ρομαντικές ταυτόχρονα, ευρωπαϊκές επιδράσεις: δραματουργία, θεωρητικές αναζητήσεις, μεταφράσεις αρχαίων και ευρωπαϊκών δραμάτων, οργανωτική μέριμνα μέσα από τις επιτροπές θέατρου. Παράλληλα, οραματίζεται τη σύνδεση των αρχαίων θεατρικών οικοδομημάτων με την αναβίωση των παραστάσεων αρχαίου δράματος, πριν από το τέλος ακόμα της δεκαετίας του 1850. Η μελέτη στο πρώτο μέρος εξετάζει αναλυτικά τους τομείς του ραγκαβικού έργου που άπτονται άμεσα της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου, ενώ στο δεύτερο παρουσιάζει το παραπάνω υλικό, τοποθετημένο στο ευρύτερο πλαίσιο της συνολικής πορείας του συγγραφέα. Μέσα από το σχήμα των τριών περιόδων της σταδιοδρομίας του [νεαρός Φαναριώτης, σπουδαστής του Μονάχου κι έπειτα κάτοικος του νεοσύστατου κράτους, 1825-1843· καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο, 1844-1867· και τέλος διπλωμάτης και γέροντας πολίτης της Αθήνας, 1867-1892·], ο Ραγκαβής προβάλλει ως ένας από τους πρωτεργάτες της εδραίωσης της εγχώριας θεατρικής τέχνης του 19ου αιώνα, ως μια κυρίαρχη μορφή η οποία συγκεφαλαιώνει τα μεγαλόπνοα σχέδια, τις ιδεολογικές ανάγκες, τις αδυναμίες και τα διλήμματα της εποχής και του τόπου του.