Μισός αιώνας στην Σοβιετική Ένωση

Η αυτοβιογραφία του Μενέλαου Γραμματικόπουλου (1916-1995) είναι η μαρτυρία της ζωής ενός Ελληνοπόντιου μετανάστη που η οικογένειά του κατέφυγε από την Τραπεζούντα στην Γεωργία (1918-1949) και αργότερα εκτοπίστηκε στο Καζακστάν (1949-1967). Ενός ανθρώπου που σπούδασε, έκανε οικογένεια, αγωνίστηκε, δημιούργησε και έζησε στην Σοβιετική Ένωση με το όνειρο να έρθει στην Ελλάδα. Ο Γραμματικόπουλος μας δίνει τεκμήρια για την ιστορία της εφτάκωμης Σάντας του Πόντου και αναφορές για την παιδεία του ελληνικού πληθυσμού στον Πόντο και την Γεωργία. Καταθέτει ταυτόχρονα και την μαρτυρία του για την ζωή του ελληνικού ποντιακού στοιχείου στην Σοβιετική Ένωση. Ενός στοιχείου που παρουσιάζει διάρκεια, δυναμισμό και συνοχή, ανεξάρτητα από τον βαθμό της ένταξής του ή μη στην τοπική κοινωνία. Το κείμενο αποτελεί από τα πράγματα μια πρόσθετη μαρτυρία που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μέσα από την διήγηση της καθημερινής ζωής του, μας μεταφέρει ζωντανές εικόνες από πρώτο χέρι των συνθηκών και των τρόπων ζωής του ντόπιου πληθυσμού τόσο στις πόλεις της Γεωργίας όσο και στις στέπες του Καζακστάν στην περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Εικόνες που ο αναγνώστης δύσκολα μπορεί να συναντήσει σε επίσημα έγγραφα και αναφορές. Η αυτοβιογραφία του Γραμματικόπουλου αποτελεί μια ακόμα ψηφίδα στην εικόνα του μικρασιατικού ελληνισμού και στην ευρύτερη εικόνα του ελληνισμού της διασποράς.