Οριενταλισμός

Λίγα θεωρητικά έργα σημάδεψαν τόσο βαθιά τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα όσο ο Οριενταλισμός του αμερικανοπαλαιστίνιου διανοητή Έντουαρντ Σάιντ (1935-2003).

Από το 1978 που εκδόθηκε για πρώτη φορά, το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες κι έχει γίνει έργο-ορόσημο για τους μελετητές της συγκριτικής λογοτεχνίας, των Επιστημών του Ανθρώπου γενικά, και για τους ιστορικούς της αποικιοκρατίας. Ο Σάιντ, θέτοντας στο μικροσκόπιο τους τρόπους με τους οποίους έχει αναπαρασταθεί η αραβομουσουλμανική Ανατολή στη δυτική λογοτεχνία των τελευταίων αιώνων, αλλά και σε άλλους παράλληλους λόγους –επιστημονικούς, γεωγραφικούς, διοικητικούς, κλπ.– που αναπτύσσονται σταθερά από τις δυτικές αποικιοκρατικές δυνάμεις την εποχή της παγκόσμιας επέκτασής τους, έδειξε πώς η «Δύση» σφυρηλατεί την ίδια της την ταυτότητα μέσ’ από την κατασκευή του «αρνητικού» της: μιας πλαστά ομοιογενούς και παραπλανητικά υποτιμητικής εικόνας της «Ανατολής», τέτοιας που να δικαιολογεί την υπεροχή και την κυριαρχία του «λευκού ανθρώπου».

Έθεσε ταυτόχρονα ευρύτερου ενδιαφέροντος ερωτήματα, όπως: Με ποια κριτήρια συγκροτήθηκε ο λεγόμενος «δυτικός λογοτεχνικός κανόνας»; Τι καθόρισε την επιβολή της αγγλικής ως παγκόσμιας γλώσσας; Τι συνδέει τις κειμενικές λειτουργίες της αναπαράστασης με τις πολιτικές λειτουργίες της εκπροσώπησης;

Από την προβληματική του γεννήθηκε ένας ολόκληρος ακαδημαϊκός κλάδος των ημερών μας, οι λεγόμενες Μετααποικιακές Σπουδές.